فلسفه و فرانظریه های دانش ارتباطات؛ درآمدی بر چارچوب اسلامی

با گذشت قریب به نیم قرن از شروع مطالعات ارتباطی نوین، این دانش کماکان با چالش ها و مسائل هویتی رو به رو است. چالش هایی که به دلیل سیالیت بسیار زیاد رشته در دوره های تاریخی مختلف در چارچوب ها و ادبیات متفاوتی بازتولید شده است. مطالعه نظام مند این چالش ها و فراهم آوردن چارچوب های نظری لازم برای پاسخ به آن ها اهمیتی حیاتی برای رشته ارتباطات دارد. این در حالی است که چنین چارچوب هایی هنوز شکل نگرفته و این سوالات کمتر مورد توجه بوده است. پایان نامه حاضر – با در نظر گرفتن دیدگاه های ارتباط پژوهان و نیز سوالات عمومی تر ناظر به یک رشته دانشگاهی- به احصای مهم ترین سوالات و چالش های هویتی رشته ارتباطات و پاسخ به آن ها می پردازد. این چالش ها در قالب سه سوال صورت بندی می شود: 1- جریان های اصلی در تاریخ نگاری ارتباطات کدامند؟؛ 2- آیا ارتباطات یک حوزه است و یا یک رشته و یا دانشی فراتر از این دوگانه؟؛ 3- دانش ارتباطات چه نوع مطالعات میان رشته ای را شامل می شود؟ این پایان نامه پیشنهاد می کند یک زیر حوزه ی مطالعاتی در رشته ارتباطات تحت عنوان «فلسفه ارتباطات» تأسیس گردد. فلسفه ارتباطات، حوزه ای از دانش گسترده ی ارتباطات است که به مطالعه ی عقلانی ارتباطات بما هو ارتباطات می پردازد. همچنین، فلسفه ارتباطات را می توان دانش عقلانی مطالعه هر آن چه که درباره ارتباطات پیش فرض گرفته شده است دانست. این حوزه متکفل احصای سوالات هویتی و بنیادین مربوط به رشته، پرداختن نظام مند به این مسائل و ترویج و جا انداختن این بنیان ها و چارچوب ها برای مجموعه ارتباط پژوهان می باشد. اگر ارتباطات می خواهد به سمت رشته شدن حرکت کند و بر آشفتگی نظری درون خود غلبه کند، بی شک «فلسفه ارتباطات» است که سکان حرکت را در دست خواهد گرفت. همچنین در تولید دانش اسلامی و بومی ارتباطات نیز نقش اصلی را ایفا می کند. در ادامه، دو چارچوب «فلسفه مضاف ارتباطات» و «فلسفه ارتباطات به عنوان فرانظریه ورزی» برای این زیر حوزه ی مطالعاتی پیشنهاد شده و بسط می یابد. نهایتاً، یک چارچوب اسلامی برای بحث از فلسفه ارتباطات پیشنهاد می شود.